آئین یلدا طولانی ترین شب سال
جشن یلدا یا جشن چله در سراسر کشور چندان تفاوتی ندارد ، زیرا در جای جای ایران رسوم تقریبا
یکسان است. شب چله یاهمان شب یلدا که از کهن ترین جشن های ایرانی است و درواقع یکی از شب
های مقدس در ایران باستان مطرح بوده و به صورت رسمی از سال ۵۰۲ پیش از میلاد در زمانداریوش یکم وارد تقویم ایرانیان شد. پیشینیان برای دور کردن سنگینی اهریمن و سیاهی آن در شب یلدا
از روشن کردن مشعل و آتش و دور هم جمع شدن برای غلبه بر ترس استفاده می کردند.
فهرست
یلدا
- شب یلدا که از غروب آفتاب شروع می شود ودر صبح اولین روز زمستان پایان می یابد ، اعضای
خانواده در خانه بزرگترین فرد فامیل که معموال پدر و مادربزرگ ها هستند گرد هم می آیند و با صرف
شام و خوردن انار ، هندوانه ، آجیل ، تنقلات با رقص و پایکوبی این شب طولانی را به پایان می رسانند.
- در این شب طولانی اقوام مختلف بنا بر رسوم رایج در نواحی خود برای برگزاری هرچه بهتر جشن چله
، برای شام سبزی پلو باماهی و فسنجون تدارک می بینند . انار و هندوانه پایه اصلی میوه درازترین
شب سال است . در کنار این دو میوه ی سرخ که نماد شب یلداست انواع میوه ، آجیل ، تنقلات ، قران
خوانی ، حافظ و دیوان خوانی ، دورهمی و شب نشینی هم وجود دارد .
هدیه عروس
- خانواده هایی که عروس عقد کرده دارند و هنوز در خانه پدری خودش زندگی می کند ، از طرف
خانواده داماد در این شب برای عروس خانم شال ، روسری ، چادر، لباس ، شیرینی و شکالت ، آجیل ،هندوانه وانار و شال می برند.
حافظ خوانی ( تفال بر حافظ )
- در شب یلدا در کنار آجیل و تنقلات ، اناردان شده و هندوانه قاچ شده ، تفالی هم بر حافظ می زنند . در
این شب ، دختران و پسران جوان نیت کرده و حافظ خوان نیت شان را تعبیر می کند. آنها که نیت شان خوب آمده ، برای گیرنده فال حافظ شیرینی هدیه می آورند.
شب چله امروزی
- آئین شب یلدا که از کهن ترین جشن ها ست و قدمتی ۷۰۰۰ هزار ساله دارد، قبل تر این روز رنگ و
بوی خاصی داشت و مردمان آن روزها با همان امکانات محدود، جشن چله را در فضایی بسیار دلنشین
و صمیمی برگزار می کردند، اما در سال های اخیر شاهد تغییرات فاحش و متفاوت برای برگزاری این
سنت دیرینه هستیم . - در گذشته شب نشینی یلدا با همان سادگی خاص ، صرفا گذران وقت در کنار عزیزان ، صله رحم بود .
یلدا امروز سبک و سیاق دیگری دارد ، جشن چله دیرین جایش را به یلدا ی غربی و لاکچری داده است
، بجای دورهمی و شب نشینی در خانه پدر بزرگ و مادربزرگ ها و بزرگان فامیل ، مراسم در
رستورانها، هتلها و … برگزار می شود . - میوه های جدید و گرانقیمت ، پفک و چیپس ، پاستا و خوراکی های عجیب وارد سفره ساده چله شده است
، دیگر از صمیمیت، قرآن خوانی ، حافظ خوانی ، دیوان خوانی ، فال حافظ و گفتن خاطرات بزرگتر ها
خبری نیست .
آیین شب چله حکایت از چشم و هم چشمی دارد هر چه تعداد واندازه هندوانه بزرگتر، انواع غذا بیشتر ،
میهمان بسیار… گرمی جمع کمتر و فاصله بیشتر خواهد شد . -
جامعه شناسان
- جامعه شناسان معتقدند: جشن چله باید همچون گذشته ساده بدور از تجملات برگزار شود و به کوچکترها
نیز این سنت ایرانی به شکل ساده قبل آموزش داده شود تا بدانند اساس جشن یلدا یک دورهمی صمیمانه،
صله رحم و تکریم بزرگتر هاست . - آئین شب یلدا در کشور اکنون نیز با دورهمی و شب نشینی اعضای خانواده و فامیل در کنار یکدیگر
انجام می شود . رسم شب چله خوردن آجیل ، هندوانه ، انار و شیرینی و میوه های مختلف است که همه
میوه ها جنبه نمادین دارند و نشانه سلامتی ، کثرت و خوشحالی دارند . - شب چله یا یلدا آخرین روز آذر ماه و شب اول زمستان و درازترین شب سال است . ایرانیان باستان با
باور و اعتقاد به اینکه اولین روز پس از آخرین روز پاییز با طلوع خورشید از اولین روز زمستان ،
روزها بلندتر شده و تابش نور ایزدی افزایش می یابد. آخر پاییز و اول زمستان را شب تولد مهر یا
خورشید می دانستند و برای آن جشن بزرگی برگزار می کردند. - استان البرز نیز همچون استان های دیگر در شب چله دارای مراسم های مختلفی است . این استان به
جهت مهاجر پذیری و حضور اقوام مختلف با آداب و آئین های خاص ، استانی لبریز از فرهنگ های
خاص است.
البرز ایران کوچک
- در استان البرز آئین شب یلدا آمیخته با فرهنگ های مختلفی است که ناشی از مهاجرت بی رویه از نقاط
مختلف کشور است .این استان هفتادو دو ملتی که از بومی های خود کرجی ها گرفته تا کرد ، لر ، آذری
، … و اقوام مختلف را در خود جای داده است ، در شب چله مراسم متفاوتی رامتناسب با آئین خود
برگزار می کند . در روستاهای اطراف البرز ، جاده چالوس و طالقان فرهنگ مشابهی در برگزاری آئین
شب یلدا وجود دارد . - در این شب در روستاهای استان البرز جوانان با رفتن به پشت بام ازدرجیه
(دریچه) یا ارتفاع پشت بام تا اولین پنجره بوسیله طناب که در سر آن روسری ، شال یا کلاه گره زده شده ،
آن را داخل خانه می اندازند و صاحبخانه با دیدن آن مقداری میوه ، تنقلات ، شیرینی و آجیل داخل آن
گذاشته و آن را به بالا می فرستند . از مراسم های دیگر در این شب ، شب نشینی ، خواندن قران ، فال
حافظ ، یاد کردن از کسانی که درگذشتند و مرور خاطرات است و دعای خیر برای جوانان و نیکو بودن
سال جدید است.
مجمعه برون
- درشب یلدا مجمعه برون مراسمی است که حدود ۸ سینی بزرگ مسی رابا هدایا ، تنقلات و غذا به همراه
بزرگان فامیل برای عروس به خانه آنها می برند.
در این روستاهای کوهستانی در شب یلدا برای اموات هم خیرات داده می شود.
قدمت شب یلدا
- واژه یلدا ریشه سریانی دارد و به معنای زادن ، زاییده شدن و درواقع اشاره به تولد دوباره خورشید است.
جشن یلدا جشنی است که از ۷ هزار سال پیش تاکنون درمیان ایرانیان و برخی از کشورها برگزار می
شود. در برهان قاطع ذیل واژه یلدا چنین آمده است:
شب یلدا شب اول زمستان و شب آخر پاییزاست که اول جدی و آخر قوس می باشد و آن درازترین شب
هاست
